Nieuws & inzichten

Wat met mijn erfenis wanneer mijn ouder een nieuwe partner heeft?

Wanneer jouw ouders niet meer samen zijn of moeder of vader vroegtijdig overlijdt, bestaat de kans dat moeder of vader op een dag een nieuwe partner zal hebben.

Veel kinderen stellen zich dan de vraag wat hiervan het gevolg is op de nalatenschap van hun ouder en vooral hun eigen erfdeel. Dit vooral met betrekking tot de ouderlijke woning waar de stiefouder is ingetrokken.

Wij staan hierna kort stil bij de mogelijke gevolgen voor jouw erfdeel.

Wat indien mijn mama/papa hertrouwt?

Indien jouw ouder hertrouwt en geen huwelijkscontract of testament opstelt, zal de nieuwe partner in principe het vruchtgebruik op de ganse nalatenschap van jouw ouder erven. Jij en je eventuele broers en zussen erven dan enkel de blote eigendom. Dit betekent dat zolang jouw stiefouder leeft hij/zij in principe het gebruik en het genot heeft over de goederen in de nalatenschap van jouw overleden ouder. Indien jouw ouder een woning had, kan de stiefouder hierin kosteloos wonen of deze verhuren en de huurinkomsten innen. Het verkopen van deze goederen kan echter niet zonder toestemming van de blote eigenaars. Ook dient de vruchtgebruiker in te staan voor het normaal onderhoud van de goederen, zoals een woning.

Indien jouw ouder de woning waarin hij/zij samenwoonde met jouw stiefouder huurde, verkrijgt de stiefouder als enige het recht op de huur van deze woning.

Het nadeel aan de splitsing van de eigendom is dat jij en je stiefouder verbonden blijven. Indien de woning zou dienen verkocht te worden of indien er grote werken dienen te gebeuren, zullen jullie met elkaar moeten overleggen en trachten overeen te komen. Indien dit niet zou lukken, zal men zich tot de bevoegde rechter moeten richten. Deze vaak ongewenste situatie kan echter op verschillende manieren worden vermeden.

Hoe vermijd ik dat mijn stiefouder het vruchtgebruik heeft over de ganse nalatenschap van mijn ouder?

De wet voorziet mogelijkheden om deze situatie te vermijden.

Zelf kan je, net als de stiefouder, de omzetting van het vruchtgebruik vragen.

Indien jullie hierover akkoord zijn, zal in principe het vruchtgebruik omgezet worden zodat jij de volle eigendom hebt van de nalatenschap. Je zal hiervoor wel een som dienen te betalen die gelijk is aan de waarde van het vruchtgebruik van de stiefouder. De concrete waarde wordt berekend aan de hand van omzettingstabellen waarbij de leeftijd van de vruchtgebruiker relevant is. Hoe ouder de vruchtgebruiker, hoe minder zijn/haar vruchtgebruik waard is. Ten aanzien van jouw stiefouder geldt wel dat deze geacht wordt minstens twintig jaar ouder te zijn dan de oudste afstammeling. Indien jij of jouw oudere broer/zus bijvoorbeeld 30 jaar bent en jouw stiefouder 45 jaar, wordt jouw stiefouder geacht 50 jaar te zijn voor de berekening van de waarde van het vruchtgebruik.

Indien jullie hierover geen akkoord hebben zal de familierechter moeten beslissen.

Echter heeft de stiefouder wel een vetorecht voor de omzetting van het vruchtgebruik op de gezinswoning, dit is de woning waarin jouw ouder en stiefouder samenwoonden, en de daarin aanwezige huisraad. In dat geval dient de stiefouder namelijk in te stemmen met de omzetting van het vruchtgebruik. De voormalige gezinswoning kent immers een bijzondere bescherming ten voordele van de langstlevende echtgenoot.

Kan mijn mama/papa hier iets aan doen?

Jouw ouder kan tijdens zijn leven actie ondernemen om deze situatie te vermijden.

Enerzijds kan er een huwelijkscontract worden opgesteld door jouw ouder en nieuwe partner.

De wet heeft een uitdrukkelijke mogelijkheid voorzien om het erfrecht van de nieuwe partner hierin te regelen. Jouw ouder kan het erfrecht van de nieuwe partner volledig of gedeeltelijk ontnemen. Wel zal de nieuwe partner, in het geval jouw ouder eerst overlijdt, steeds het recht van bewoning hebben op de voornaamste gezinswoning en een recht van gebruik op de daarin aanwezige huisraad voor een periode van zes maanden na het overlijden van jouw ouder. Na deze zes maanden zullen ook deze rechten vervallen en komt de nalatenschap volledig aan jou toe. In dat geval erft jouw stiefouder niets.

Echter kan jouw ouder wel nog steeds een schenking doen ten aanzien van de nieuwe partner of hem/haar opnemen in een testament. Als afstammeling beschik je samen met je eventuele broers/zussen wel over een reservatair erfdeel. Dit is een voorbehouden erfdeel waar je als afstammeling recht op hebt. Op heden bedraagt dit de helft van de fictieve massa. Dit is de volledige nalatenschap plus alle schenkingen die jouw ouder heeft gedaan tijdens zijn leven en mits aftrek van de schulden. Indien jouw ouder in een testament zou opnemen dat de gehele nalatenschap toekomt aan de nieuwe echtgenoot/echtgenote, kan je dit als reservataire erfgenaam aanvechten en jouw voorbehouden erfdeel opeisen.

Anderzijds kan jouw ouder een testament opstellen waarbij hij/zij het erfrecht van de langstlevende beperkt of zelfs volledig ontneemt. Dit gebeurt bij voorkeur bij de notaris. Echter is het wel zo dat de langstlevende echtgenoot een reservatair erfrecht heeft, hetgeen in principe niet kan worden ontnomen bij testament. Dit reservatair erfrecht heeft betrekking op de eigendom of het huurrecht van de laatste gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad. Net zoals jij kan ook de langstlevende echtgenoot dit reservatair erfdeel opeisen.

Tot slot is het ook mogelijk om bij de notaris een erfovereenkomst op te stellen om toekomstige conflicten tussen erfgenamen te vermijden. Hier zijn echter heel wat voorwaarden aan verbonden en gaan ook heel wat formaliteiten mee gepaard. Belangrijk hierbij is ook dat alle familieleden akkoord zijn met de inhoud van de erfovereenkomst.

In het geval van een huwelijk kan de langstlevende echtgenoot in principe dus alleen volledig onterfd worden door dit uitdrukkelijk op te nemen in een huwelijkscontract of erfovereenkomst. De nieuwe partner dient hiermee wel akkoord te gaan.

Ook in een testament kan de echtgenoot onterfd worden maar kan de echtgenoot wel zijn reservatair erfdeel opeisen.

Wat indien mijn mama/papa niet hertrouwt maar wel (wettelijk) gaat samenwonen?

In het geval jouw ouder wettelijk samenwoonde, en geen testament heeft opgesteld, verkrijgt de stiefouder enkel het vruchtgebruik op de voormalige gezinswoning waar zij samenwoonden, met inbegrip van de aanwezige huisraad. Indien de voormalige gezinswoning werd gehuurd, krijgt de stiefouder als enige het recht op de huur van het onroerend goed.

Wanneer jouw ouder simpelweg samenwoonde met zijn/haar partner maar geen wettelijke samenwoning aanging of een testament opstelde, erft jouw stiefouder in principe niets van jouw ouder.

Kan ook hier iets ondernomen worden om te vermijden dat de wettelijk samenwonende partner erft van mijn ouder?

Hier gelden dezelfde mogelijkheden als in het geval jouw ouder zou zijn hertrouwd. Het vruchtgebruik kan omgezet worden, er kan een erfovereenkomst worden opgesteld en er kan een testament worden opgesteld.

Met weliswaar het grote verschil dat de wettelijk samenwonende geen reservatair erfdeel heeft. Jouw ouder kan dan ook het erfrecht van zijn/haar nieuwe partner volledig ontnemen via testament. In dat geval erft jouw stiefouder niets.

Anderzijds kan jouw ouder zijn partner begunstigen in zijn/haar testament. Indien deze begunstiging jouw voorbehouden erfdeel zou overschrijden, kan jij dit wel opeisen.

Wat je erft van jouw ouder die een nieuwe partner heeft, kan dus heel verschillend zijn naargelang de situatie. Zo zijn er grote verschillen tussen trouwen, wettelijk samenwonen en simpelweg samenwonen zonder iets te ondernemen. Echter zijn er verschillende mogelijkheden om op voorhand het een en het ander te regelen met bijvoorbeeld een huwelijkscontract, testament of erfovereenkomst. Bij discussies tussen erfgenamen is bemiddeling ook een piste om tot een oplossing te komen. Indien u hierover vragen heeft of bijstand wenst, kan u onze specialisten erfrecht contacteren!